[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wieka jako inteligencję pojmowali tak\e jako rzecz samą nas nazywamy poczuciem moralnym. Było ono przez nie-
w sobie, więc zawsze jeszcze tam nawet uwa\ają których mylnie uwa\ane za miarę naszej moralnej oceny,
człowieka za zjawisko, gdzie wyłączenie jego przyczy- podczas gdy raczej musi ono być uwa\ane za subiektywny
nowości (tj. jego woli) spod wszystkich naturalnych praw skutek, jaki prawo wywiera na wolę, do czego rozum
świata zmysłowego w jednym i tym samym podmiocie jedynie dostarcza obiektywnych racji.
stanowiłoby naturalnie sprzeczność. Odpada ona jednak, śeby chcieć tego, co do czego rozum przepisuje po-
gdyby chcieli rozwa\yć i jak się nale\y przyznać, \e poza winność jedynie istocie rozumnej zmysłowo pobudzanej,
zjawiskami muszą przecie\ istnieć, jako podstawa, rzeczy trzeba naturalnie zdolności rozumu do budzenia uc zucia
same w sobie (aczkolwiek ukryte), i \e od praw ich przyjemności lub upodobania w spełnianiu [123] obowiązku,
działania nie mo\na \ądać, \eby miały być te same, co a więc [potrzeba] jego przyczynowości określającej zmysłowość
prawa, którym podlegają ich zjawiska. odpowiednio do jego zasad. Jednak jest rzeczą całkiem
Subiektywna niemo\liwość wyt ł umaczeni a wól- , [122] niemo\liwą pojąć, tj. wyjaśnić a priori, jak sama tylko myśl,
ności woli oznacza to samo, co niemo\liwość wykrycia i nie zawierająca sama w sobie nic zmysłowego, wywołuje
uczynienia zrozumiałym, jaki interes* człowiek mo\e uczucie przyjemne lub przykre; albowiem jest to szczególny
rodzaj przyczynowości, której, jak w ogóle \adnej
* Interes jest tynt, co sprawia, \e rozum staje siÄ™ praktycznym,
przyczynowości, nie mo\emy wcale a priori określić, lecz o
tj. staje się przyczyną skłaniającą wolę. Dlatego mówimy tylko o
to musimy się zapytać jedynie doświadczenia. Poniewa\
istotach rozumnych, \e sÄ… w czymÅ› zainteresowane; stworzenia
jednak doświadczenie nie mo\e dostarczyć \adnego innego
bezrozumne odczuwają jedynie popędy zmysłowe. Bezpośrednio
stosunku przyczyny do skutku, jak stosunku [zachodzÄ…cego]
zainteresowany w czynności jest rozum wówczas tylko, gdy
powszechna wa\ność jego maksymy jest dostatecznym powodem pomiędzy dwoma przedmiotami doświadczenia, tutaj zaś
skłaniającym wolę. Jedynie takie zainteresowanie jest czyste.
czysty rozum dzięki samym tylko ideom (które doświadczeniu
Je\eli zaś maksyma moje skłonić wolę tylko za pomocą innego
nie dostarczają zgoła \adnego przedmiotu) ma stanowić
przedmiotu po\ądania albo pod warunkiem jakiegoś szczególnego
przyczynę skutku le\ącego naturalnie w doświadczeniu,
uczucia podmiotu, wówczas rozum pośrednio tylko jest
przeto dla nas, ludzi, jest całkiem niemo\liwe wyjaśnić, jak i
zainteresowany w czynie, a poniewa\ rozum sam z siebie ani
przedmiotów woli, ani szczególnego uczucia, tworzącego jej dlaczego nas obchodzi1 ogólność maksymy j a k o prawa, a
podstawę, bez doświadczenia znalezć nie mo\e, przeto to ostatnie
więc moralność. Tyle tylko jest pewne, \e nie dlatego
zainteresowanie byłoby tylko empiryczne, a nie byłoby \adnym
posiada ona dla nas znaczenie, \e [nas] obchodzi1
zainteresowaniem rozumowym. Logiczne zainteresowanie rozumu
(albowiem stanowiłoby
(w pomno\eniu swych wiadomości) nie jest nigdy bezpośrednie,
lecz zakłada cele u\ywania rozumu.
1
Dosłownie: interesuje (interesiiert).
WWW.FILOZOF.PL Studencki Serwis Filozoficzny
O ostatecznej granicy praktycznej filozofii
109
108 ///. Przejście do krytyki praktycznego rozumu
zupełnie niezdolny wytłumaczyć, i daremny jest wszelki trud i
to heteronomiÄ™ i zale\ność praktycznego rozumu od 4«i
praca podjęta w celu szukania wytłumaczenia, w j a k i
zmysłowości, to jest od uczucia le\ącego u podło\a, przy
s p o s ó b czysty rozum, bez innych pobudek wziętych
czym rozum nigdy nie mógłby być pod względem
skądkolwiek bądz, sam przez się, mo\e być praktyczny, tj.
moralnym prawodawczy), lecz \e obchodzi nas tylko
w jaki sposób zasada powszechnej ti25) wa\ności
dlatego, i\ posiada dla nas, jako ludzi, wa\ność, poniewa\
wszystkich jego maksym jako praw (co byłoby
wypłynęła z naszej woli jako inteligencji, a więc z naszej
naturalnie formÄ… czystego praktycznego rozumu) sama przez
właściwej jazni, co zaś nale\y do samego tylko
się mo\e słu\yć jako pobudka bez wszelkiej materii
zjawiska, to bywa .z koniecznością przez rozu m
(przedmiotu) woli, którą mo\na by się z góry w pewien
podporządkowane właściwości rzeczy samej w sobie.
sposób zainteresować, i w jaki sposób mo\e budzić
H24] Na pytanie, jak jest mo\liwy imperatyw katego-
zainteresowanie, które nazywałoby , się czysto moralnym,
ryczny, potrafimy więc wprawdzie o tyle odpowiedzieć, \e
albo innymi słowy, w jaki sposób czysty rozu m mo\e
mo\emy wskazać na jedyny z góry przyjęty warunek, który
być praktyczny.
go jedynie umo\liwia, mianowicie na ideę wolności,
Jest to to samo, co usiłować zgłębić, jak jest mo\liwa
tudzie\ o tyle, o ile mo\emy zrozumieć konieczność tego
sama wolność jako przyczynowość woli. Albowiem wówczas
zało\enia, co wystarcza do praktycznego u\ycia
porzucam filozoficzną podstawę tłumaczenia 462 i nie mam
rozumu, tj. do przekonania o obowiÄ…zywaniu tego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]